Najczęściej odszkodowania dochodzi się w postępowaniu cywilnym. Co jednak w sytuacji, w której szkoda powstała w wyniku przestępstwa, a w tej sprawie toczy się już postępowanie karne?
Gdy szkoda jest efektem czynu przestępnego, o odszkodowanie ubiegać może się pokrzywdzony. Jak stanowi art. 49. § 1 kodeksu postępowania karnego „Pokrzywdzonym jest osoba fizyczna lub prawna, której dobro prawne zostało bezpośrednio naruszone lub zagrożone przez przestępstwo”.
Już na etapie trwającego postępowania karnego pokrzywdzony może złożyć stosowny wniosek o naprawienie szkody. Możliwość tę reguluje art. 46 kodeksu karnego. Sąd może zastosować tę instytucję z urzędu, jednak należy pamiętać, iż w sytuacji w której pokrzywdzony złoży wniosek, sąd jest zobligowany do wydania orzeczenia o naprawieniu szkody. Co więcej, do momentu zakończenia przesłuchiwana pokrzywdzonego na pierwszej rozprawie głównej, omawiany wniosek może złożyć również prokurator.
Podstawowym warunkiem orzeczenia omawianego środka jest wystąpienie szkody. Owa szkoda musi pozostawać w ścisłym związku przyczynowo-skutkowym z samym przestępstwem – musi bezpośrednio z niego wynikać.
Obowiązek naprawienia szkody z kodeksu karnego jest środkiem kompensacyjnym. Sąd może go orzec obok kary dowolnego rodzaju – grzywny, ograniczenia i pozbawienia wolności. Ta sama zasada dotyczy rodzaju przestępstwa – może to być każde z przestępstw, ustawa nie ogranicza możliwości orzeczenia obowiązku naprawienia szkody do żadnych konkretnych rodzajów przestępstw. Nic nie stoi również na przeszkodzie, by orzec go obok kary warunkowo zawieszonej. Również odstąpienie od wymierzenia kary nie przekreśla możliwości orzeczenia tego środka kompensacyjnego.
Należy pamiętać jednak, że sąd nie orzeknie w postępowaniu karnym o obowiązku naprawienia szkody, jeśli to konkretne roszczenie odszkodowawcze jest już przedmiotem toczącego się postępowania cywilnego. Również warunkowe umorzenie postępowania jest przeszkodą dla wydania takiego orzeczenia.
Orzekając o obowiązku naprawienia szkody, sąd w postępowaniu karnym będzie korzystać z instytucji prawa cywilnego. Oznacza to, że rozmiary odszkodowania odpowiadać będą rozmiarom, które uzyskać można poprzez postępowanie cywilne. Co za tym idzie, odszkodowanie to obejmie nie tylko rzeczywiście poniesione szkody, ale również utracone korzyści.
Warto w tym miejscu przytoczyć istotny fragment orzeczenia Sądu Apelacyjnego w Katowicach(13.3.2013 r., sygnatura II AKa 486/12): „Art. 444 § 1 KC stanowi, że w razie uszkodzenia ciała lub wywołania rozstroju zdrowia naprawienie szkody obejmuje wszelkie wynikłe z tego powodu koszty. Na żądanie poszkodowanego zobowiązany do naprawienia szkody powinien wyłożyć z góry sumę potrzebną na koszty leczenia, a jeżeli poszkodowany stał się inwalidą, także sumę potrzebną na koszty przygotowania do innego zawodu”. A więc gdy poszkodowany potrzebuje, z uwagi na swój stan zdrowia, kosztownego leczenia, może otrzymać z góry całą kwotę potrzebną do zapłaty za odpowiednie leczenie. Wyraźnie wyłączona została jednak możliwość orzeczenia renty.
Do tego, w sytuacji, w której orzeczone przez sąd w postępowaniu karnym odszkodowanie nie jest dostatecznie wysokie, poszkodowany może dochodzić pozostałej części odszkodowania w postępowaniu cywilnym. Stanowi to swoisty „wentyl bezpieczeństwa” w sytuacji, w której nie jesteśmy zadowoleni z wysokości odszkodowania.
Wykorzystując instytucję z art. 46 kodeksu karnego poszkodowany może uzyskać orzeczenie zobowiązujące osobę, która spowodowała szkodę do jej naprawienia bez konieczności składania pozwu i uczestniczenia w postępowaniu cywilnym.
Jeśli nie chcesz tracić czasu na samodzielną walkę nasi prawnicy udzielają kompleksowej pomocy w tej kwestii. Sprawdź naszą ofertę dotyczącą uzyskiwania odszkodowań lub skontaktuj się bezpośrednio z nami, a pomożemy Ci.