Jednym z dopuszczalnych we wszystkich trzech procedurach (KPC, KPK, KPA) źródeł dowodu jest dowód z przesłuchania strony. Jednakże, zakres jego wykorzystywania i jego siła dowodowa różni się w zależności od rodzaju postępowania. W dzisiejszym wpisie omówimy regulację tego środka w procedurze, z którą najczęściej mamy do czynienia: w kodeksie postępowania cywilnego.
Kodeks postępowania cywilnego
W procedurze cywilnej dowód z przesłuchania stron jest środkiem subsydiarnym. Oznacza to, że sąd może sięgnąć po niego w ostateczności, jeśli pozostałe dowody – w szczególności z dokumentów – okażą się niewystarczające dla rozjaśnienia zawisłej sprawy.
Reguluje to art. 299 k.p.c., który stanowi: „Jeżeli po wyczerpaniu środków dowodowych lub w ich braku pozostały nie wyjaśnione fakty istotne dla rozstrzygnięcia sprawy, sąd dla wyjaśnienia tych faktów zarządzi dowód z przesłuchania stron.” Przyczyna, dla której przesłuchanie strony jest środkiem ostatecznym, jest oczywista: zeznania takie są mało wiarygodne. Wszak przesłuchiwana jest osoba, która ma interes w uzyskaniu określonego rozstrzygnięcia sprawy. „Ukształtowanie dowodu z przesłuchania strony jako subsydiarnego środka dowodowego wiąże się z faktem, że podmiot, którego bezpośrednio dotyczy wynik postępowania, bywa z reguły zainteresowany konkretnym korzystnym dla siebie rozstrzygnięciem sporu. Z założenia zeznającego cechuje często emocjonalne podejście do sprawy, które utrudnia dokonanie obiektywnej oceny i analizy postrzeganych zdarzeń. Przy przesłuchaniu strony istnieje też zwiększone ryzyko świadomego lub nawet nieświadomego zniekształcania faktów.”
Wynika z tego, że sąd nie jest zobowiązany do przeprowadzenia tego dowodu, jeśli wszystkie istotne dla rozstrzygnięcia fakty zostały już wyjaśnione. Należy stanowczo odróżnić przesłuchanie stron od wyjaśnień informacyjnych składanych przez strony. Wyjaśnienia złożone w trybie art. 212 k.p.c. służą wyłącznie ustaleniu, jakie okoliczności są między stronami sporne. Udowodnienie tych okoliczności, a zatem wykazanie, że twierdzenie o ich istnieniu jest prawdziwe wymaga natomiast przeprowadzenia postępowania dowodowego, a zatem co najmniej dowodu z przesłuchania stron w trybie art. 299 k.p.c.
Warto w tym miejscu przypomnieć treść tezy z wyroku Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 28.02.2018 r., sygn. I ACa 990/12: „Procedura cywilna przewiduje dowód z przesłuchania stron, a składane podczas rozprawy wyjaśnienia informacyjne ze swej istoty nie mogą być zaliczone w poczet materiału dowodowego.”
W charakterze strony przesłuchani mogą być:
- osoba fizyczna,
- za osobę prawną – osoba piastująca funkcję organu,
- za jednostką samorządu terytorialnego – j/w,
- za Skarb Państwa sąd może przesłuchać w charakterze strony osoby powołane do reprezentowania państwowej jednostki organizacyjnej, z której działalnością wiąże się dochodzone roszczenie, lub inne wskazane osoby.
Jeżeli w procesie występują współuczestnicy jednolici, wszystkie osoby występujące w tym charakterze powinny być przesłuchane w charakterze strony.
Dowód z przesłuchania stron jest co do zasady symetryczny. Oznacza to, że Sąd powinien przesłuchać obie strony postępowania. Wyjątku zasada ta doznaje w dwóch przypadkach:
- gdy z przyczyn natury faktycznej lub prawnej przesłuchać można co do okoliczności spornych jedną tylko stronę,
- gdy druga strona lub niektórzy ze współuczestników nie stawili się na przesłuchanie stron lub odmówili zeznań.
Przed odebraniem przyrzeczenia od strony (w którym zobowiązują się mówić tylko prawdę) sąd uprzedza stronę o odpowiedzialności karnej za złożenie fałszywych zeznań.
Dopuszczalne jest ponowne przesłuchanie jednej bądź obu stron, jeżeli pierwsze przesłuchanie nie naświetli wystarczająco faktów. Sąd może również zarządzić konfrontację stron ze świadkiem.
Wynika z tego, że o ile dowód z przesłuchania stron jest w postępowaniu cywilnym środkiem subsydiarnym, to będąc stroną należy się liczyć z możliwością przeprowadzenia go przez Sąd. W takim wypadku należy pamiętać przede wszystkim o odpowiedzialności karnej za składanie fałszywych zeznań.
Jeśli nie chcesz tracić czasu na samodzielną walkę sądową, nasi prawnicy z chęcią udzielą Ci kompleksowej pomocy. Sprawdź naszą ofertę lub skontaktuj się bezpośrednio z nami, a pomożemy Ci.