Prowadzenie działalności gospodarczej i podejmowanie decyzji związanych z funkcjonowaniem przedsiębiorstwa wymaga wykalkulowania ryzyka gospodarczego. Jest to wpisane w istotę działalności przedsiębiorstw. Różne czynności niosą ze sobą różne ryzyko ich podjęcia. Niejednokrotnie, aby uzyskać wymierne korzyści dla przedsiębiorstwa konieczne jest podjęcie określonego ryzyka. Kiedy jednak, podejmując określone działanie w ramach przedsiębiorstwa, narażamy się na odpowiedzialność karną?
Co mówi przepis?
Na wstępie należy wyjaśnić, iż przedmiotem ochrony w przypadku przestępstw nadużycia zaufania w obrocie gospodarczym są interesy majątkowe podmiotów, które powierzyły innym osobom prowadzenie swoich interesów. Oznacza to, że przestępstwa takie mogą zatem popełnić wyłącznie takie osoby, którym powierzono prowadzenie interesów lub działalności gospodarczej (tj. np. osoby na stanowiskach zarządczych – dyrektorzy, menadżerowie, prezesi zarządów, kierownicy, prokurenci, itp.)
Art. 296 § 1 kodeksu karnego wskazuje, że „kto, będąc obowiązany na podstawie przepisu ustawy, decyzji właściwego organu lub umowy do zajmowania się sprawami majątkowymi lub działalnością gospodarczą osoby fizycznej, prawnej albo jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, przez nadużycie udzielonych mu uprawnień lub niedopełnienie ciążącego na nim obowiązku, wyrządza jej znaczną szkodę majątkową podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.”
Co więcej, Ustawodawca przesądził, że również samo narażenie na szkodę będzie obarczone odpowiedzialnością karną, i tak art. 296 § 1a kodeksu karnego stanowi, że: „jeżeli sprawca, o którym mowa w § 1, przez nadużycie udzielonych mu uprawnień lub niedopełnienie ciążącego na nim obowiązku, sprowadza bezpośrednie niebezpieczeństwo wyrządzenia znacznej szkody majątkowej, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.” Należy pamiętać, że w przypadku, gdy pokrzywdzonym nie jest Skarb Państwa, ściganie przestępstwa następuje na wniosek pokrzywdzonego.
W kolejnych paragrafach Ustawodawca różnicuje wysokość kary od takich okoliczności jak: cel działania sprawcy (czy działał w celu osiągnięcia korzyści majątkowej), wielkość szkody (szkoda wielkich rozmiarów), umyślność działania.
Ponadto, odnośnie do rzeczonego przestępstwa kodeks karny zawiera wyjątkową regulację: nie podlega karze ten, kto przed wszczęciem postępowania karnego dobrowolnie naprawił w całości wyrządzoną szkodę.
Co to oznacza w praktyce?
W praktyce nie każda decyzja, z którą wiąże się jakiekolwiek ryzyko, będzie obarczona widmem odpowiedzialności karnej. Taka sytuacja byłaby nie do wyobrażenia z punktu widzenia prowadzenia działalności gospodarczej.
Zajmowanie się sprawami majątkowymi przedsiębiorcy wymaga kompleksowego, a nie jedynie wybiórczego podejścia do podejmowanych umów, czynności i decyzji, analizowania ich bliższych, dalszych i perspektywicznych skutków majątkowych, oceny i uwzględniania ryzyka gospodarczego związanego ze sprawami majątkowymi, podejmowania czynności zabezpieczających interesy majątkowe przedsiębiorcy (wyrok SA we Wrocławiu z 11.12.2014 r., II AKa 362/14, LEX nr 1630917).
Co więcej, aby w ogóle myśleć o przypisaniu komukolwiek odpowiedzialności za rzeczone przestępstwo, spełnione muszą zostać trzy jego znamiona, tj. [1] formalna, szczególna powinność określonego zachowania się na rzecz pokrzywdzonego; [2] nadużycie swoich uprawnień lub niedopełnienie obowiązków; [3] powstanie szkody majątkowej w mieniu pokrzywdzonego jako wynik realizacji przez sprawcę znamion (lub sprowadzenie bezpośredniego niebezpieczeństwa wyrządzenia znacznej szkody majątkowej).
Zachowanie wyrządzające szkodę przedsiębiorstwu, ale nie poprzez nadużycie uprawnień lub niedopełnienie obowiązków nie uzasadnia więc pociągnięcia do odpowiedzialności karnej.
„Nadużycie uprawnień” należy rozumieć jako wadliwy wybór środków i sposobu zajmowania się sprawami mocodawcy.
„Niedopełnienie obowiązków” polega albo na całkowitej bierności w sytuacji, kiedy konieczne było podjęcie działania, albo na podjęciu działań niewystarczających dla prawidłowego wywiązania się z obowiązków.
„Bezpośrednie niebezpieczeństwo wyrządzenia znacznej szkody majątkowej” to niebezpieczeństwo grożące wprost, bez konieczności włączenia się dalszego impulsu ze strony sprawcy.
„Zajmowanie się sprawami majątkowymi” to m.in.: wykonywanie czynności o kompetencjach władczych, kierowanie sprawami majątkowymi w sposób identyczny lub zbliżony zakresowo do tego, co czynić może sam mocodawca, podejmowanie czynności polegających na zarządzaniu mieniem, decydowanie w zakresie składników majątkowych, zawieranie umów, w wyniku których następuje przeniesienie własności, obciążenie majątku, zniesienie obowiązków lub przyjęcie zobowiązań obciążających majątek, zawieranie ugody sądowej, ochrona interesów mocodawcy.
„Szkodą majątkową” jest nie tylko rzeczywista strata (damnum emergens), ale i utracony zysk (lucrum cessans). Zgodnie z art. 115 § 5 i 7 k.k. „znaczna szkoda” oznacza szkodę, której wartość w czasie popełnienia czynu zabronionego przekracza 200.000,00 złotych.
Jeśli nie chcesz tracić czasu na samodzielną walkę sądową, nasi prawnicy z chęcią udzielą Ci kompleksowej pomocy. Sprawdź naszą ofertę lub skontaktuj się bezpośrednio z nami, a pomożemy Ci.