Prawo chroni osoby, których sytuacja materialna po rozwodzie uległa znacznemu pogorszeniu. Kodeks rodzinny i opiekuńczy przewiduje możliwość wystąpienia z roszczeniem o dostarczanie środków utrzymania od byłego małżonka. Nie jest tak jednak w każdym przypadku. Prawo wymaga, żeby spełnione zostały określone przesłanki.
Kto jest uprawniony do wystąpienia z żądaniem?
Powstanie obowiązku alimentacyjnego między małżonkami zależy od tego, kto ponosi winę za rozpad pożycia małżeńskiego. Art. 60 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego przyznaje możliwość żądania środków utrzymania małżonkowi, który nie został przez sąd uznany za wyłącznie winnego rozkładu pożycia. Oznacza to, że uprawnionym z tego tytułu jest:
– małżonek winny od drugiego małżonka winnego
– małżonek niewinny od drugiego małżonka niewinnego
– małżonek niewinny od drugiego małżonka wyłącznie winnego
Dodatkowo, żeby móc żądać od byłego małżonka dostarczania środków utrzymania, jego możliwości zarobkowe i majątkowe muszą odpowiadać wielkości tych środków, a sam żądający musi znajdować się w niedostatku. Stan niedostatku to stan, w którym małżonek nie jest w stanie zaspokoić wszystkich lub nawet części swoich usprawiedliwionych potrzeb.
Rozszerzony obowiązek alimentacyjny
W przypadku, gdy w orzeczeniu rozwodowym sąd uznał jednego z małżonków za wyłącznie winnego, można mówić o tak zwanym rozszerzonym obowiązku alimentacyjnym. Polega to na tym, że, jeżeli wskutek rozwodu sytuacja materialna małżonka niewinnego uległa istotnemu pogorszeniu, sąd na jego żądanie może orzec, że małżonek wyłącznie winny będzie obowiązany przyczyniać się w odpowiednim zakresie do zaspokajania usprawiedliwionych potrzeb małżonka niewinnego, niezależnie od tego, czy znajduje się on w niedostatku, czy też nie.
Tryb żądania
Alimentów od byłego małżonka można żądać w trakcie postępowania rozwodowego, a także w osobnym postępowaniu, co ma szczególne znaczenie w wypadku, gdy stan niedostatku powstał już po orzeczeniu rozwodu.
Kodeks nie przewiduje, jakie konkretnie potrzeby mają zostać przez byłego małżonka zaspokojone. Potrzeby materialne i niematerialne każdego człowieka kształtują się różnie, dlatego sąd okoliczności każdej sprawy bada indywidualnie i wysokość alimentów ustala w oparciu o całokształt tych okoliczności.