Umowa darowizny jest szczególną umową w drodze, której jedna strona uszczupla swój majątek na rzecz drugiej nie oczekując nic w zamian. Jednak zgodnie z zasadami dobrych obyczajów, wydaje się iż etycznym obowiązkiem obdarowanego jest poczucie wdzięczności względem darczyńcy. Mając jednak na względzie, dynamikę zachowań międzyludzkich, może dojść między stronami umowy do zmiany relacji między nimi. A w szczególnie ciężkich przypadkach może zaistnieć sytuacja rażącej niewdzięczności ze strony obdarowanego. Zaistnienie przesłanek rażącej niewdzięczności pozwala darczyńcy na odwołanie darowizny wykonanej, a także zdaniem komentatorów jeszcze niewykonanej.
Czym jest rażąca niewdzięczność?
Jednoznaczne określenie czym jest rażąca niewdzięczność jest niezwykle trudne do wykonania. Polski ustawodawca w Kodeksie cywilnym nie posłużył się zdefiniowanym pojęciem, dlatego też każdorazowo zachowanie obdarowanego musi podlegać ocenie. Warto zwrócić uwagę, na fakt iż naganne zachowanie obdarowanego wobec darczyńcy nie zawsze będzie umożliwiało odwołanie darowizny.
Ocena co do rażącej niewdzięczności obdarowanego odbywa się w oparciu o dobre obyczaje, normy obowiązujące w środowisku, w którym funkcjonują strony oraz wzajemne relacje jakie między nimi panują. O zachowaniu obdarowanego mającym cechy rażącej niewdzięczności można mówić, w sytuacji gdy jego działania obiektywnie noszą takie cechy według postronnego i racjonalnego obserwatora (element obiektywny). Również darczyńca musi mieć poczucie, iż doszło do jego pokrzywdzenia (element subiektywny).
Wskazuje się, iż aby można było mówić o przesłance rażącej niewdzięczności, zachowanie obdarowanego musi być świadomym zachowaniem skierowanym przeciwko darczyńcy w nieprzyjaznym zamiarze, naznaczone złą wolą i zmierzające do wyrządzenia krzywdy lub szkody majątkowej. Twierdzi się iż, jest to zachowanie wysoce nieprzyzwoite, moralnie niedopuszczalne.
Jak skutecznie odwołać darowiznę?
Odwołanie darowizny, będące następstwem rażącej niewdzięczności może nastąpić tylko w sytuacji, gdy zachowanie obdarowanego miało miejsce już po zawarciu umowy darowizny. Oświadczenie o odwołaniu darowizny następuje w formie oświadczenia złożonego obdarowanemu na piśmie. Ma ono charakter jednostronny i prawnokształtujący. Jego złożenie następuje z chwilą, gdy adresat będzie mógł się z nim zapoznać.