5 października 2019 roku weszła w życie istotna nowelizacja Kodeksu Postępowania Karnego. Jedną ze zmian, które nowelizacja objęła jest budząca po dzień dzisiejszy kontrowersje, wprowadzona instytucja prekluzji dowodowej. Jej głównym założeniem jest przyspieszenie postępowania, jednak w efekcie stosowanie tej instytucji może prowadzić do ograniczenia prawa do obrony oskarżonego.
Oddalenie wniosku dowodowego
Kodeks postępowania karnego w art. 170 §1 wskazuje zakres instytucji oddalenia wniosku dowodowego. Przed nowelizacją przepis wskazywał na 5 przesłanek, które prowadziły do oddalenia wniosku. Sytuacja ta miała miejsce, gdy
1. przeprowadzenie dowodu jest niedopuszczalne;
2. okoliczność, która ma być udowodniona, nie ma znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy albo jest już udowodniona zgodnie z twierdzeniem wnioskodawcy;
3. dowód jest nieprzydatny do stwierdzenia danej okoliczności;
4. dowodu nie da się przeprowadzić;
5. wniosek dowodowy w sposób oczywisty zmierza do przedłużenia postępowania;
W roku 2019 została dodana kolejna przesłanka, która sygnalizuje, że jeśli wniosek dowodowy został złożony po zakreślonym przez organ procesowy terminie, o którym strona składająca wniosek została zawiadomiona, wniosek również może być oddalony.
Zakres zastosowania instytucji prekluzji dowodowej
Należy zaznaczyć, że mimo wprowadzenia wyżej umówionej instytucji, ustawodawca w art. 170 §1a KPK przywiduje także ograniczenia prekluzji dowodowej – pozostawia możliwość uwzględnienia wniosku dowodowego według uznania sądu powołując się na „istotne znaczenie” przesłanki. Dowód również będzie musiał zostać przeprowadzony, nawet w sytuacji zgłoszenia go po terminie, jeśli ma prowadzić do ustalenia: czy został popełniony czyn zabroniony, czy stanowi on przestępstwo oraz czy zachodzą warunki do orzeczenia pobytu oskarżonego w zakładzie psychiatrycznym.
Zasada oddalenia spóźnionych wniosków nie ma charakteru bezwzględnego, ponieważ zgodnie z art. 452 § 3 KPK sąd odwoławczy nie oddala wniosków dowodowych mających na celu wykazanie wyżej wymienionych okoliczności, nawet, jeżeli dowody nie zostały powołane w pierwszej instancji.