Nowelizacja przepisów Kodeksu cywilnego z dnia 18 października 2015 r. wprowadziła zasadę dziedziczenia długów spadkowych przez spadkobierców tylko do wysokości majątku spadku, jeżeli w odpowiednim terminie nie złożyli oświadczenia o jego przyjęciu lub odrzuceniu. Decydując się na przyjęcie spadku wprost, spadkobierca zobowiązany jest do odpowiedzialności całym swoim majątkiem za wszystkie ewentualne długi zmarłego.
Instrumenty dziedziczenia
Dziedziczenie, czyli wejście spadkobiercy, bądź spadkobierców w prawa i obowiązki spadkodawcy, w polskim porządku prawnym, wynika z testamentu lub ustawy. Mechanizm dziedziczenia testamentowego opiera się na woli zmarłego, który sporządził testament, wyznaczając spadkobierców. Natomiast dziedziczenie ustawowe to powołanie do spadku wynikające z ustawy i ma zastosowanie, gdy spadkodawca nie sporządził testamentu, testament jest nieważny lub żadna z osób, które powołał, nie chce lub nie może być spadkobiercą. Do kręgu spadkobierców ustawowych zaliczani są odpowiednio małżonek oraz dzieci i dalsi zstępni spadkodawcy, rodzice, rodzeństwo i zstępni spadkodawcy, dziadkowie i ich zstępni, dzieci małżonka spadkodawcy, których żadne z rodziców nie dożyło otwarcia spadku, gmina ostatniego miejsca zamieszkania albo Skarb Państwa. Spadkobiercy mogą przyjąć albo odrzucić spadek w całości, bądź przyjąć spadek z dobrodziejstwem inwentarza.
Spadek z dobrodziejstwem inwentarza
Stan prawny przed wspomnianą nowelizacją Kodeksu cywilnego, zakładał, iż spadkobierca, który w okresie 6 miesięcy od momentu śmierci spadkodawcy lub powzięciu informacji o spadku, nie złożył oświadczenia w sprawie dziedziczenia, przejmował spadek w całości wraz z ewentualnymi zadłużeniami. W świetle obecnych regulacji, brak stosownego oświadczenia, nie czyni spadkobierców zobowiązanych do spłaty całości długu, bowiem, mimo że nadal odpowiadają za dług spadkodawcy, to jedynie do wysokości wartości spadku, który odziedziczyli po zmarłym. Co istotne, zasada ograniczonej odpowiedzialności z tytułu dobrodziejstwa inwentarza nie obejmuje wierzytelności zabezpieczonych hipoteką.
Spis inwentarza a wykaz inwentarza
Przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza wiąże się z prawem, lecz nie obowiązkiem, spadkobiercy do przedstawienia przed sądem lub notariuszem sporządzonego „z należytą starannością” wykazu inwentarza, w którym zostają ujawnione przedmioty należące do spadku oraz przedmioty zapisów windykacyjnych wraz z podaniem ich wartości według stanu i cen z chwili otwarcia spadku, a także długi spadkowe i ich wysokość według stanu z chwili otwarcia spadku. Można również złożyć wniosek o sporządzenie spisu inwentarza przez komornika. Uzyskanie spisu inwentarza sporządzonego przez komornika, czy złożenie wykazu inwentarza, który jest dokumentem sporządzonym przez spadkobiercę, powinno leżeć w interesie spadkobiercy, który przyjmuje spadek z dobrodziejstwem inwentarza.