Bardzo często w bliskim gronie rodziny lub przyjaciół dochodzi do zawarcia umowy darowizny, zgodnie z którą darczyńca zobowiązuje się do bezpłatnego świadczenia na rzecz obdarowanego. Wykonanie umowy odbywa się kosztem majątku osoby darującej. Zawierając taką umowę mamy nadzieję, iż nasza sytuacja za równo majątkowa, jak i osobista ulegnie poprawie, ewentualnie nie dojdzie do jej pogorszenia. Co jednak w sytuacji, gdy majątek darczyńcy ulegnie pomniejszeniu albo co się stanie jeżeli relacje z obdarowanym nie są już tak dobre jak kiedyś? Kodeks cywilny przewiduje takie zagrożenia, w jego przepisach można znaleźć rozwiązanie dla dwóch szczególnych sytuacji odwołania darowizny: niewykonanie jej oraz rażąca niewdzięczność obdarowanego.
Odwołanie darowizny niewykonanej
Zgodnie z polskim porządkiem prawnym darczyńca może odwołać darowiznę w sytuacji, gdy umowy jeszcze nie wykonał, a po jej zawarciu stan jego majątku uległ takiej zmianie, że jej wykonanie nie mogło by nastąpić bez uszczerbku dla jego własnego utrzymania odpowiednio do usprawiedliwionych potrzeb albo osób wobec, których ciążą na nim ustawowe obowiązki alimentacyjne. Warto również podkreślić, iż w sytuacji gdy darczyńca umowę już wykonał, ale stan jego majątku uległ takiej zmianie, iż popadł on w niedostatek to darowizny odwołać on nie może. Jednak w takim przypadku obdarowany ma obowiązek, w granicach istniejącego jeszcze wzbogacenia, dostarczyć darczyńcy środków do utrzymania albo wypełnienia ciążących na nim obowiązków alimentacyjnych, a zwolnienie od tych powinności może nastąpić jedynie poprzez zwrot wartości wzbogacenia.
Odwołanie darowizny wykonanej
Kiedy umowa darowizny została już wykonana, ale relacje pomiędzy darczyńcą a obdarowanym uległy znacznemu pogorszeniu, z powodu rażącej niewdzięczności tego drugiego, można ją odwołać. Czym jest rażąca niewdzięczność? Zgodnie z wyrokiem Sądu Najwyższego z dnia 26 stycznia 2018 roku (sygn. II CSK 254/17): „Przesłankę rażącej niewdzięczności uznaje się za spełnioną tylko w przypadkach szczególnych: zwłaszcza przestępstw obdarowanego przeciwko darczyńcy lub osobom dla niego bliskim albo rażącego zaniedbywania obowiązków rodzinnych”. Odwołanie darowizny skuteczne jest jeżeli nastąpi w ciągu roku od dnia, w którym uprawniony do odwołania dowiedział się o zaistniałej przesłance.
Forma odwołania darowizny
W przeciwieństwie do umowy darowizny, która powinna mieć formę aktu notarialnego, jej odwołanie następuje przez oświadczenie złożone obdarowanemu na piśmie.